Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

Romuli N M

  • 1 consors

    consors, consortis, adj. m. f. [cum + sors] [st1]1 [-] participant par communauté de lot, partageant avec, possédant conjointement.    - consors alicujus rei: copartageant d'une chose. --- Cic. Br. 2 ; Mil. 102 ; Flac. 35.    - consors in aliqua re: copartageant dans une chose. --- Cic. Verr. 3, 155; Sen. Ben. 3, 33, 4.    - consors alicujus, Suet. Tib. 1: collègue de qqn, partageant avec qqn.    - consors mecum temporum illorum, Cic. Mil. 102: qui a vécu ces temps avec moi.    - Titus Tatius, consors Romuli, Suet. Tib.: Titus Tatius qui partageait le pouvoir avec Romulus.    - consors in lucris atque in furtis, Cic. Verr. 2, 3, 66, § 155: compagnon dans les gains iniques et dans les vols. [st1]2 [-] poét. qui est en commun.    - consortia tecta, Virg. G. 4, 153: habitations communes. [st1]3 [-] en communauté de biens, propriétaire indivis.    - Varr. L. 6, 65 ; Plin. Ep. 8, 18, 4.    - frater germanus et... consors etiam censoris, Liv. 41, 27, 2: frère germain et même... consort [possédant en commun (n'ayant pas encore partagé) l'héritage paternel] du censeur.    - consortes tres fratres, Cic. Verr. 2, 3, 23, § 57: trois frères copropriétaires. [st1]4 [-] poét. [subst] frère, soeur.    - Tib. 2, 5, 24: Ov. M. 11, 347; Pont. 3, 2, 48. [st1]5 [-] adjt fraternel.    - Ov. M. 8, 444; 13, 663.
    * * *
    consors, consortis, adj. m. f. [cum + sors] [st1]1 [-] participant par communauté de lot, partageant avec, possédant conjointement.    - consors alicujus rei: copartageant d'une chose. --- Cic. Br. 2 ; Mil. 102 ; Flac. 35.    - consors in aliqua re: copartageant dans une chose. --- Cic. Verr. 3, 155; Sen. Ben. 3, 33, 4.    - consors alicujus, Suet. Tib. 1: collègue de qqn, partageant avec qqn.    - consors mecum temporum illorum, Cic. Mil. 102: qui a vécu ces temps avec moi.    - Titus Tatius, consors Romuli, Suet. Tib.: Titus Tatius qui partageait le pouvoir avec Romulus.    - consors in lucris atque in furtis, Cic. Verr. 2, 3, 66, § 155: compagnon dans les gains iniques et dans les vols. [st1]2 [-] poét. qui est en commun.    - consortia tecta, Virg. G. 4, 153: habitations communes. [st1]3 [-] en communauté de biens, propriétaire indivis.    - Varr. L. 6, 65 ; Plin. Ep. 8, 18, 4.    - frater germanus et... consors etiam censoris, Liv. 41, 27, 2: frère germain et même... consort [possédant en commun (n'ayant pas encore partagé) l'héritage paternel] du censeur.    - consortes tres fratres, Cic. Verr. 2, 3, 23, § 57: trois frères copropriétaires. [st1]4 [-] poét. [subst] frère, soeur.    - Tib. 2, 5, 24: Ov. M. 11, 347; Pont. 3, 2, 48. [st1]5 [-] adjt fraternel.    - Ov. M. 8, 444; 13, 663.
    * * *
        Consortes. Cic. Ceulx de qui les terres et possessions s'entretouchent.
    \
        Consors, per metaphoram, Id est particeps: vt Consors consilii publici. Plin. iunior. A qui on communique des affaires publiques, Participant des affaires publiques.
    \
        Generis consortes. Ouid. Parent.
    \
        Honores petituri, assistebant curiae foribus, et consilii publici spectatores ante quam consortes erant. Plin. iunior. Il falloit qu'ils escoutassent et regardassent la facon de consulter au Senat avant que povoir estre du nombre.
    \
        Imperii consors. Claud. La femme de l'Empereur.
    \
        Socius et consors laboris. Cic. Participant, ou compaignon du labeur.
    \
        Fratres quidem consortes sunt mendicitatis. Cic. Sont aussi povres que luy.
    \
        Operum consortes. Ouid. Compaignons ou consors à faire quelque ouvrage.
    \
        Consortes periculorum. Plin. iunior. Qui se sont trouvez en plusieurs dangers ensembleement.
    \
        Temporum cum aliquo consors. Cic. Participant avec un autre des adversitez et mauvais temps.
    \
        Thalami consors. Ouid. Femme mariee.
    \
        Consors casus. Propert. Semblable fortune.

    Dictionarium latinogallicum > consors

  • 2 excessus

    [st1]1 [-] excessus, a, um: part. passé de excedo. [st1]2 [-] excessŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - action de sortir, action de s'éloigner, sortie, départ, fuite. - [abcl]b - sortie (de la vie), mort, décès. - [abcl]c - action de s'éloigner du sujet, digression. - [abcl]d - action de s'éloigner de la morale, écart, déviation. - [abcl]e - Hier. trouble (de l'âme), émotion, angoisse; extase. - [abcl]f - Cels. action de dépasser, saillie.[/b]    - excessus e vita: mort, décès.    - excessus vitae: mort, décès.    - omen quod excessum Constanti clare monstrabat, Amm. 22: un présage qui faisait voir clairement la mort de Constance.    - post obitum, vel potius excessum Romuli, Cic. Rep. 2: après la mort de Romulus ou plutôt après sa retraite.    - consuli referunt excessum urbe, Liv. 10: ils rapportent au consul que l'on a abandonné la ville.    - excessus mentis, Aug.: extase.    - ego dixi in excessu meo: omnis homo mendax, Vulg. Psa. 115: je disais dans mon trouble: tout homme n'est que mensonge.
    * * *
    [st1]1 [-] excessus, a, um: part. passé de excedo. [st1]2 [-] excessŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - action de sortir, action de s'éloigner, sortie, départ, fuite. - [abcl]b - sortie (de la vie), mort, décès. - [abcl]c - action de s'éloigner du sujet, digression. - [abcl]d - action de s'éloigner de la morale, écart, déviation. - [abcl]e - Hier. trouble (de l'âme), émotion, angoisse; extase. - [abcl]f - Cels. action de dépasser, saillie.[/b]    - excessus e vita: mort, décès.    - excessus vitae: mort, décès.    - omen quod excessum Constanti clare monstrabat, Amm. 22: un présage qui faisait voir clairement la mort de Constance.    - post obitum, vel potius excessum Romuli, Cic. Rep. 2: après la mort de Romulus ou plutôt après sa retraite.    - consuli referunt excessum urbe, Liv. 10: ils rapportent au consul que l'on a abandonné la ville.    - excessus mentis, Aug.: extase.    - ego dixi in excessu meo: omnis homo mendax, Vulg. Psa. 115: je disais dans mon trouble: tout homme n'est que mensonge.
    * * *
        Excessus, huius excessus, Verbale: vt Excessus e vita. Cic. Deslogement, Depart de ceste vie.
    \
        Excessus. Cic. La mort.

    Dictionarium latinogallicum > excessus

  • 3 memor

    mĕmŏr, ŏris (abl. sing. -i; gén. plur. -um) [st2]1 [-] qui a le souvenir de, qui se souvient de. [st2]2 [-] qui songe à, qui a conscience de. [st2]3 [-] qui rappelle, qui fait souvenir de. [st2]4 [-] qui a une bonne mémoire.    - memor alicujus, alicujus rei: qui se souvient de qqn, de qqch.    - memor generis: conscient de sa noblesse.    - ungula... nec domini memorum proculcat equorum, Virg. En. 12: le sabot des chevaux oublieux de leur maître le piétine.    - memori referre alicui pectore aliquid, Hor.: rapporter qqch avec une mémoire fidèle.    - venturae memores jam nunc estote senectae, Ov. A. A. 3, 102: dès maintenant songez à la vieillesse qui va venir.    - ergo vale nostri memor, Juv. 3, 318: adieu donc et souviens-toi de moi.    - memor + sub. inf. → memor Lucullum periisse, Plin. 25, 3, 7: se souvenant que Lucullus était mort.    - memor + sub. int. indir. → vive memor, quam sis aevi brevis, Hor. S. 2, 6, 97: vis en songeant combien la vie est brève.    - mendacem memorem esse oportet, Quint. 4, 2, 91: il faut qu'un menteur ait une bonne mémoire.    - sit modo "non feci" dicere lingua memor, Ov. Am. 3, 14, 48: que ta langue se souvienne seulement de dire: "je ne l'ai pas fait".    - memor ira, Virg.: colère tenace, rancune.    - saevae memorem Junonis ob iram, Virg. A. 1, 4: à cause de la colère tenace de la cruelle Junon.    - medium erat in Anco ingenium, et Numae et Romuli memor, Liv. 1, 32: le caractère d'Ancus se situait au milieu: il faisait penser à la fois à Numa et à Romulus.
    * * *
    mĕmŏr, ŏris (abl. sing. -i; gén. plur. -um) [st2]1 [-] qui a le souvenir de, qui se souvient de. [st2]2 [-] qui songe à, qui a conscience de. [st2]3 [-] qui rappelle, qui fait souvenir de. [st2]4 [-] qui a une bonne mémoire.    - memor alicujus, alicujus rei: qui se souvient de qqn, de qqch.    - memor generis: conscient de sa noblesse.    - ungula... nec domini memorum proculcat equorum, Virg. En. 12: le sabot des chevaux oublieux de leur maître le piétine.    - memori referre alicui pectore aliquid, Hor.: rapporter qqch avec une mémoire fidèle.    - venturae memores jam nunc estote senectae, Ov. A. A. 3, 102: dès maintenant songez à la vieillesse qui va venir.    - ergo vale nostri memor, Juv. 3, 318: adieu donc et souviens-toi de moi.    - memor + sub. inf. → memor Lucullum periisse, Plin. 25, 3, 7: se souvenant que Lucullus était mort.    - memor + sub. int. indir. → vive memor, quam sis aevi brevis, Hor. S. 2, 6, 97: vis en songeant combien la vie est brève.    - mendacem memorem esse oportet, Quint. 4, 2, 91: il faut qu'un menteur ait une bonne mémoire.    - sit modo "non feci" dicere lingua memor, Ov. Am. 3, 14, 48: que ta langue se souvienne seulement de dire: "je ne l'ai pas fait".    - memor ira, Virg.: colère tenace, rancune.    - saevae memorem Junonis ob iram, Virg. A. 1, 4: à cause de la colère tenace de la cruelle Junon.    - medium erat in Anco ingenium, et Numae et Romuli memor, Liv. 1, 32: le caractère d'Ancus se situait au milieu: il faisait penser à la fois à Numa et à Romulus.
    * * *
        Memor, memoris, pen. corr. omnis generis, secundum Priscianum. Virgil. Qui ha memoire et souvenance de quelque chose, Memoratif, Recors, Recordatif, Souvenant.
    \
        Memor. Virgil. De quoy on ha souvenance.

    Dictionarium latinogallicum > memor

  • 4 receptio

    rĕceptĭo, ōnis, f. [recipio] [st2]1 [-] action de recevoir. [st2]2 [-] Dig. action de réserver, action de garder par devers soi.    - quid tibi huc receptio ad te est meum virum? Plaut. As. 5, 2, 70: pourquoi te permets-tu de recevoir mon mari?    - Cicero illam inter deos Romuli receptionem putatam magis significat esse quam factam, Aug. Civ. 3: Cicéron témoigne que l’entrée de Romulus parmi les dieux est plutôt imaginaire que réelle.    - receptio in fidem: l'entrée sous la protection (d'un patron).    - voir l'article: deditio.
    * * *
    rĕceptĭo, ōnis, f. [recipio] [st2]1 [-] action de recevoir. [st2]2 [-] Dig. action de réserver, action de garder par devers soi.    - quid tibi huc receptio ad te est meum virum? Plaut. As. 5, 2, 70: pourquoi te permets-tu de recevoir mon mari?    - Cicero illam inter deos Romuli receptionem putatam magis significat esse quam factam, Aug. Civ. 3: Cicéron témoigne que l’entrée de Romulus parmi les dieux est plutôt imaginaire que réelle.    - receptio in fidem: l'entrée sous la protection (d'un patron).    - voir l'article: deditio.
    * * *
        Receptio, Verbale foe. Plaut. Retirement, Recellement.

    Dictionarium latinogallicum > receptio

  • 5 saeculum

    saecŭlum ( poet., esp. Lucretian, saeclum; less correctly sēcŭlum, sēclum), i, n. dim. [etym. dub.; perh. root si- = sa-; Gr. saô, to sift; Lat. sero, satus; whence Saturnus, etc.; hence, orig.], a race, breed, generation (freq. in Lucr.; very rare in later writers; usu. in plur.):

    saecla propagare,

    Lucr. 1, 21; cf. id. 2, 173; 5, 850:

    nec toties possent generatim saecla referre Naturam parentum,

    id. 1, 597:

    saecla animantum,

    i. e. animals, id. 2, 78; 5, 855:

    hominum,

    id. 1, 467; 5, 339; 6, 722:

    ferarum,

    id. 2, 995; 3, 753; 4, 413; 4, 686; cf.:

    silvestria ferarum,

    id. 5, 967:

    serpentia ferarum,

    id. 6, 766:

    mortalia,

    id. 5, 805; 5, 982; 5, 1238:

    bucera (with lanigerae pecudes),

    id. 5, 866; 6, 1245; cf.:

    vetusta cornicum (with corvorum greges),

    id. 5, 1084:

    aurea pavonum,

    id. 2, 503:

    totisque expectent saecula ripis,

    i. e. the shades of the infernal regions, Stat. Th. 11, 592.— Sing.:

    et muliebre oritur patrio de semine saeclum,

    the female sex, women, Lucr. 4, 1223; so,

    muliebre,

    id. 5, 1020; 2, 10 sq.—
    II.
    Transf.
    A.
    Like genea.
    1.
    The ordinary lifetime of the human species, a lifetime, generation, age (of thirty-three years; class.; esp. freq. in signif. 2. infra; cf. Schoem. ad Cic. N. D. 1, 9, 21):

    cum ad idem, unde semel profecta sunt, cuncta astra redierint... tum ille vere vertens annus appellari potest: in quo vix dicere audeo, quam multa saecula hominum teneantur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24 Mos.:

    cum ex hac parte saecula plura numerentur,

    Liv. 9, 18:

    quorum (Socratis atque Epicuri) aetates non annis sed saeculis scimus esse disjunctas,

    Hier. Vit. Cler. 4, p. 262; cf. Censor. de Die Nat. 17; Auct. ap. Serv. Verg. A. 8, 508; id. E. 4, 5.—
    (β).
    Esp., the lifetime or reign of a ruler:

    illustrari saeculum suum ejusmodi exemplo arbitrabatur,

    Plin. Ep. 4, 11, 6:

    digna saeculo tuo,

    id. ib. 10, 1, 2.—
    2.
    The human race living in a particular age, a generation, an age, the times: serit arbores quae alteri saeculo prosient, Caecil. ap. Cic. Sen. 7, 24:

    in id saeculum Romuli cecidit aetas, cum jam plena Graecia poëtarum esset,

    Cic. Rep. 2, 10, 18 (for which:

    quorum aetas cum in eorum tempora incidisset,

    id. Or. 12, 39):

    saeculorum reliquorum judicium,

    id. Div. 1, 19, 36:

    ipse fortasse in hujus saeculi errore versor,

    id. Par. 6, 3, 50; cf.:

    hujus saeculi insolentia,

    id. Phil. 9, 6, 23; and: o [p. 1614] nostri infamia saecli, Ov. M. 8, 97; cf.

    also: novi ego hoc saeculum, moribus quibus siet,

    Plaut. Trin. 2, 2, 6; so,

    hujus saecli mores,

    id. Truc. prol. 13; and:

    hoccine saeclum! o scelera! o genera sacrilega, o hominem impurum!

    Ter. Ad. 3, 2, 6; cf. id. Eun. 2, 2, 15:

    nec mutam repertam esse dicunt mulierem ullo in saeculo,

    Plaut. Aul. 2, 1, 7:

    Cato rudi saeculo litteras Graecas didicit,

    Quint. 12, 11, 23; so,

    rude,

    id. 2, 5, 23:

    grave ne rediret Saeculum Pyrrhae,

    Hor. C. 1, 2, 6:

    primo statim beatissimi saeculi ortu,

    Tac. Agr. 3; so,

    beatissimum,

    id. ib. 44:

    felix et aureum,

    id. Or. 12; Quint. 8, 6, 24:

    aureum,

    Sen. Contr. 2, 17; Lact. 5, 6, 13; cf.:

    aurea saecula,

    Verg. A. 6, 792; Ov. A. A. 2, 277:

    his jungendi sunt Diocletianus aurei parens saeculi, et Maximianus, ut vulgo dicitur, ferrei,

    Lampr. Elag. 35:

    ceteri, qui dii ex hominibus facti esse dicuntur, minus eruditis hominum saeculis fuerunt (with Romuli aetas),

    Cic. Rep. 2, 10, 18; cf.:

    res publica constituta non unā hominum vitā sed aliquot saeculis et aetatibus,

    id. ib. 2, 1, 2:

    perpetuā saeculorum admiratione celebrantur,

    Quint. 11, 1, 13:

    fecunda culpae saecula,

    Hor. C. 3, 6, 17:

    ferro duravit saecula,

    id. Epod. 16, 65; cf.:

    sic ad ferrum venistis ab auro, Saecula,

    Ov. M. 15, 261.—
    3.
    The spirit of the age or times: nemo illic vitia ridet;

    nec corrumpere et corrumpi saeculum vocatur,

    Tac. G. 19.—
    B.
    The utmost lifetime of man, a period of a hundred years, a century:

    saeclum spatium annorum centum vocārunt,

    Varr. L. L. 6, 2, § 11 Müll.; cf. Fest. s. v. saeculares, p. 328 ib.; Censor. de Die Nat. 17:

    cum (Numa) illam sapientiam constituendae civitatis duobus prope saeculis ante cognovit, quam eam Graeci natam esse senserunt,

    Cic. de Or. 2, 37, 154:

    saeculo festas referente luces,

    Hor. C. 4, 6, 42; cf.:

    multa virum durando saecula vincit,

    Verg. G. 2, 295.—
    2.
    For an indefinitely long period, an age; plur. (so mostly):

    (Saturni stella) nihil immutat sempiternis saeculorum aetatibus, quin eadem iisdem temporibus efficiat,

    Cic. N. D. 2, 20, 52:

    aliquot saeculis post,

    id. Verr. 2, 4, 35, § 73:

    cum aliquot saecula in Italiā viguisset,

    id. Univ. 1; so,

    tot,

    id. Verr. 2, 4, 55, § 122; id. Ac. 2, 5, 15:

    quot,

    Quint. 12, 11, 22:

    multa,

    Cic. Rep. 2, 10, 20; 6, 26, 29; id. de Or. 2, 5, 21; id. Cat. 2, 5, 11; id. Fam. 11, 14, 3:

    plurima,

    id. Rep. 3, 9, 14:

    sexcenta,

    id. Fat. 12, 27:

    omnia,

    id. Lael. 4, 15; id. Phil. 2, 22, 54:

    ex omni saeculorum memoriā,

    id. ib. 4, 1, 3:

    vir saeculorum memoriā dignus,

    Quint. 10, 1, 104; cf.:

    ingeniorum monumenta, quae saeculis probarentur,

    id. 3, 7, 18:

    facto in saecula ituro,

    to future ages, to posterity, Sil. 12, 312; so Plin. Pan. 55, 1:

    in famam et saecula mitti,

    Luc. 10, 533: tarda gelu saeclisque effeta senectus, with (many) years, Verg. A. 8, 508.— Sing.:

    propemodum saeculi res in unum diem cumulavit,

    Curt. 4, 16, 10:

    longo putidam (anum) saeculo,

    Hor. Epod. 8, 1:

    ut videri possit saeculo prior,

    Quint. 10, 1, 113.—Esp. (eccl. Lat.), the following phrases are used to express forever, to all eternity, endlessly, without end:

    in saeculum,

    Vulg. Exod. 21, 6; id. Dan. 3, 89:

    in saeculum saeculi,

    id. Psa. 36, 27; id. 2 Cor. 9, 9:

    in saecula,

    id. Ps. 77, 69; id. Rom. 1, 25:

    in saecula saeculorum,

    Tert. ad Uxor. 1, 1; Ambros. Hexaëm. 3, 17, 72; Vulg. Tob. 9, 11; id. Rom. 16, 27; id. Apoc. 1, 6 et saep.—
    C.
    Like the biblical, aiôn, the world, worldliness (eccl. Lat.):

    immaculatus ab hoc saeculo,

    Vulg. Jacob. 1, 27: et servientem corpori Absolve vinclis saeculi, Prud. steph. 2, 583; so id. Cath. 5, 109; Paul. Nol. Ep. 23, 33 fin.
    D.
    Heathenism (eccl. Lat.):

    saeculi exempla,

    Tert. Exhort. ad Cast. 13 (al. saecularia).

    Lewis & Short latin dictionary > saeculum

  • 6 tento

    tento or tempto, āvi, ātum, 1 ( part. gen. plur. tentantum, Verg. G. 2, 247), v. freq. a. [tendo], to handle, touch, feel a thing (class.; cf.: tango, tracto).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    rem manu,

    Auct. Her. 4, 49, 62:

    manibus pectora,

    Ov. M. 10, 282; 10, 289:

    loca feminarum digitis,

    Col. 8, 11, 8:

    ficum rostro,

    Ov. F. 2, 254:

    flumen vix pede (with attingere),

    Cic. Leg. 2, 3, 6:

    quadratum,

    Lucr. 4, 234:

    caput in tenebris,

    Phaedr. 3, 10, 26:

    pullos singulos,

    Col. 8, 5, 17:

    invisos amictus,

    Verg. G. 3, 563:

    aciem pugionum,

    Suet. Ner. 49; cf.:

    acumen stili,

    id. Rhet. 5:

    bracchia emittit temptanti maria similis Sarpedon,

    Plin. 5, 27, 27, § 98:

    pullos,

    Col. 8, 5, 17; 8, 11, 8.—
    B.
    In partic.
    1.
    In medic. lang.:

    venas,

    to feel the pulse, Quint. 11, 3, 88; Suet. Tib. 72; Ov. H. 20, 139.—
    2.
    To try the strength of, make an attempt upon, i. e. to attack, assail (cf.: aggredior, adorior).
    (α).
    Of warfare:

    scalis et classe moenia oppidi tentans,

    Caes. B. C. 3, 40:

    opera nostra,

    id. B. G. 7, 73:

    urbem,

    Liv. 33, 5, 3; 26, 38, 5:

    munitiones,

    id. 9, 35, 1:

    moenia Aiexandriae,

    id. 45, 11:

    Achaiam,

    Caes. B. C. 3, 55 Britanniam, Suet. Claud. 17:

    aggredi et tentare,

    Vell. 2, 113, 3:

    aliquem auxiliis Thraciae,

    Flor. 2, 14, 4.—
    (β).
    Of disease, poison, etc.:

    animi valentes morbo tentari non possunt, corpora possunt,

    Cic. Tusc. 4, 14, 31; cf.:

    gravis auctumnus omnem exercitum valetudine tentaverat,

    Caes. B. C. 3, 2:

    temptari a morbo,

    Plin. 24, 19, 113, § 174:

    praecordiorum inflatione tentari,

    Suet. Aug. 81:

    tentatus est motiunculis levibus,

    id. Vesp. 24; Hor. S. 2, 3, 163; id. Ep. 1, 6, 28; Verg. G. 3, 441 al.:

    vina temptant caput,

    attack, affect, Plin. 23, 1, 20, § 35.— Absol.:

    temptantis aquas non nocere,

    unwholesome, Plin. 20, 7, 26, § 68; cf. Verg. G. 2, 94.—
    II.
    Transf., to try; to prove, put to the test; to attempt, essay a course of action, etc. (so most freq.; syn.: experior, periclitor).
    A.
    In gen., constr. with acc., with inf., with rel.-clause, with ut, or absol.
    (α).
    With acc.:

    cum se ipse perspexerit totumque tentarit, intelleget, etc.,

    Cic. Leg. 1, 22, 59; cf.:

    se in arte memoriae,

    Quint. 11, 2, 34 (preceded by memoriam suam experiri):

    tentarem te, quo animo accipias,

    Cic. Fam. 15, 16, 3:

    quo utamur quasi equis temptatis, sic amicitiā aliquā parte periclitatis moribus amicorum,

    id. Lael. 17, 63;

    alicujus scientiam auguratus,

    id. Div. 1, 17, 32:

    tentarem summi regis prudentiam,

    id. Tusc. 1, 41, 98:

    ut satis impulsas tentavit pollice chordas,

    Ov. M. 10, 145:

    culturam agelli, Lucr 5, 1368: iter per provinciam per vim, Caes B. G. 1, 14: negatā iter viā,

    Hor. C. 3, 2, 22 Bosporum, id. ib. 3, 4, 31:

    Thetim ratibus,

    Verg. E. 4, 32:

    Oceanum,

    Tac. G. 34 fin.:

    Istrum, Claud. Cons. Prob. et Olybr. 135: aditus,

    Verg. A. 4, 293:

    temptanda via est,

    id. G. 3, 8:

    ad tentandum vadum fluminis,

    Curt. 4, 9, 15:

    nullo modo animus audientis aut incitari aut leniri potest, qui modus a me non tentatus sit,

    Cic. Or. 38, 132:

    rem frustra,

    Caes. B. C. 1, 26:

    belli fortunam,

    id. B. G. 1, 36; so,

    fortunam,

    id. ib. 3, 6; 7, 64; Sall. J. 7, 1:

    periculum,

    Cic. Cornel. Fragm. 1:

    quaestionem,

    id. Clu. 57, 157:

    patientiam vestram,

    id. Agr. 2, 7, 19:

    spem pacis,

    Liv. 21, 12, 3; cf.:

    spem triumphi,

    id. 28, 38, 4: libertatem, [p. 1856] id. 6, 18, 11:

    relationem,

    id. 33, 23, 3:

    intercessionem,

    id. 9, 8, 13:

    silentium nequicquam per praeconem,

    id. 8, 33, 2:

    crimina,

    Hor. Ep. 1, 18, 80:

    majora,

    id. ib. 1, 17, 24:

    caelestia,

    id. ib. 1, 17, 34 et saep.—
    (β).
    With rel.-clause:

    tentavi, quid in eo genere possem,

    Cic. Tusc. 1, 4, 7:

    tentabam, spiraret an non,

    Plaut. Mil. 4, 8, 26:

    quae sit fortuna facillima, temptat,

    Verg. A. 11, 761:

    cum tentaret si qua res esset cibi,

    something to eat, Phaedr. 4, 7, 4:

    tenta, Chrysogonus quanti doceat,

    Juv. 7, 175.—
    (γ).
    With inf.:

    aquā prohibere hostem tentare coepit,

    Hirt. B. G. 8, 40:

    tentabo etiam de hoc dicere,

    Quint. 6, 2, 29; 2, 14, 1:

    (sol) caelum radiis accendere tentans,

    Lucr. 5, 659:

    tentarunt aequore tingi,

    Ov. M. 2, 172:

    (vestis) frustra tentata revelli,

    id. ib. 9, 168:

    taurus irasci in cornua temptat,

    Verg. A. 12, 104:

    nemo in sese tentat descendere,

    Pers. 4, 23:

    litteras deferre,

    Curt. 3, 7, 13; Juv. 7, 5.—
    (δ).
    With ut:

    cum ille Romuli senatus tentaret post Romuli excessum, ut ipse gereret sine rege rem publicam,

    Cic. Rep. 2, 12, 23:

    quid aliud hoc judicio tentatur, nisi ut id fieri liceat?

    id. Rosc. Am. 5, 13; Suet. Caes. 11.— Impers. pass.:

    tentatum a L. Sextio tribuno plebis, ut rogationem ferret, etc.,

    Liv. 4, 49, 6.—
    (ε).
    Absol.:

    tenta quā lubet,

    Plaut. Aul. 4, 4, 20:

    ne tentando cautiorem faceret,

    Hirt. B. G. 8, 23.—
    B.
    In partic., to try any one, in a friendly or hostile manner; to urge, incite; to tempt, sound, tamper with; also, to excite, disquiet, disturb, agitate:

    quem ego toties omni ratione tentans ad disputandum elicere non potuissem,

    Cic. de Or. 2, 3, 13:

    cum per Drusum saepe tentassem,

    id. ib. 1, 21, 97:

    utrum admonitus an tentatus an, etc.... pervenerit ad hanc improbitatem nescio,

    id. Verr. 2, 1, 41, § 105:

    cum a proximis impetrare non possent, ulteriores tentant,

    Caes. B. G. 6, 2:

    animos servorum spe et metu, ut, etc.,

    Cic. Clu. 63, 176:

    animos popularium,

    Sall. J. 48, 1:

    animos singulorum ad res novas,

    Suet. Tib. 12 fin.:

    animum precando,

    Verg. A. 4, 113:

    judicium pecunia,

    Cic. Clu. 4, 9; 30, 80:

    aliquem promissis et minis,

    Tac. H. 1, 75; cf.:

    tentatā Othonianorum fide per colloquium et promissa,

    id. ib. 2, 20:

    tribunos de fugae societate,

    Suet. Ner. 47:

    deos multā caede bidentium,

    Hor. C. 3, 23, 14:

    Junonem tentare Ixion ausus,

    Tib. 1, 3, 73; cf. Ov. A. A. 1, 389; Val. Max. 6, 1, 7:

    nationes lacessere bello et tentare,

    to agitate, Cic. Imp. Pomp. 9, 23; cf.:

    ut exsul potius tentare quam consul vexare rem publicam posses,

    id. Cat. 1, 10, 27:

    in his rebus evertendis unius hominis senectus, infirmitas solitudoque tentata est,

    id. Rab. Perd. 1, 2:

    militis iras,

    Luc. 2, 529; Vulg. Gen. 22, 1 et saep.

    Lewis & Short latin dictionary > tento

  • 7 vel

    vĕl, conj. and adv. [old imv. of volo] prop., will, choose, take your choice; hence,
    I.
    As disjunctive conjunction, to introduce an alternative as a matter of choice or preference, or as not affecting the principal assertion (while aut introduces an absolute or essential opposition; cf. Madv. Gr. § 436; Zumpt, Gr. § 339; Fischer, Gr. § 383).
    A.
    Singly.
    1.
    In gen., or (if you will), or else, or (at your pleasure), or (at least), or (it is indifferent), or (what is the same thing), etc.:

    dic igitur me passerculum... haedillum me tuom dic esse vel vitellum,

    Plaut. As. 3, 3, 77: viginti minis? Ba. Utrum vis, vel quater quinis minis, id. Ps. 1, 3, 111:

    lege vel tabellas redde,

    id. ib. 1, 1, 29:

    in solem ponito vel sine sale in defrutum condito,

    Cato, R. R. 7: orabant (sc. Ubii), ut sibi auxilium ferret... vel... exercitum modo Rhenum transportaret, or at least, i. e. or, if he preferred it, Caes. B. G. 4, 16:

    ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaverunt,

    Cic. Rep. 1, 26, 41:

    in unius voluntate vel moribus,

    id. ib. 2, 28, 51:

    in unā urbe vel in hac ipsā,

    id. ib. 3, 10, 17:

    constituere vel conservare,

    id. ib. 2, 38, 64:

    in ardore caelesti, qui aether vel caelum nominatur,

    id. N. D. 2, 15, 41:

    transfer idem ad modestiam vel temperantiam,

    id. Fin. 2, 19, 60; cf. Madv. ad id. ib. 2, 25, 81:

    unum illud extimescebam, ne quid turpiter facerem, vel dicam, jam effecissem,

    id. Att. 9, 7, 1: haec neque confirmare argumentis neque refellere in animo est;

    ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,

    Tac. G. 3.—
    2.
    Esp.
    a.
    With potius, to correct or make more precise what has been said, or rather:

    ex hoc populo indomito vel potius immani,

    Cic. Rep. 1, 44, 68:

    post obitum vel potius excessum Romuli,

    id. ib. 2, 30, 53:

    cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruit,

    id. Lig. 7, 22:

    vide quid licentiae nobis tua liberalitas det, vel potius audaciae,

    id. ib. 8, 23:

    ludorum plausus vel testimonia potius,

    id. Phil. 1, 15, 36:

    quam valde ille reditu vel potius reversione meā laetatus!

    id. Att. 16, 7, 5; id. Phil. 13, 9, 19:

    novem tibi orbibus, vel potius globis conexa sunt omnia,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    plurimas vel potius omnes ex se ipso virtutes contulit,

    Quint. 10, 1, 109.—In climax after a negative:

    tu certe numquam in hoc ordine vel potius numquam in hac urbe mansisses,

    Cic. Phil. 2, 15, 38.—
    b.
    So corrective, without potius:

    sed haec tu melius vel optime omnium,

    Cic. Fam. 4, 13, 7:

    clariore vel plane perspicua,

    id. Fin. 5, 20, 55; id. Lael. 12, 41:

    Capua ab duce eorum Capye, vel. quod propius vero est, a campestri agro appellata,

    Liv. 4, 37, 1:

    cum P. Decius se in Samnium vel in Etruriam proficisci paratum esse ostendisset,

    id. 10, 26, 4.—Esp. in the phrase vel dicam, or let me rather say, or rather:

    quando enim nobis, vel dicam aut oratoribus bonis aut poëtis, ullus... ornatus defuit?

    Cic. Fin. 1, 3, 10; id. Brut. 57, 207; id. Cael. 31, 75; id. Phil. 2, 12, 30; id. Att. 9, 7, 1; Suet. Calig. 13.—So intensive, or I may even say (cf. II. A. 3. infra):

    omnes binos consules, vel dicam amplius, omnia nomina,

    Varr. L. L. 8, p. 106 Bip.:

    a plerisque vel dicam ab omnibus,

    Cic. Fam. 4, 7, 3; id. Brut. 70, 246.—
    c.
    Vel etiam, or even:

    ut expositio quarundam rerum gestarum vel etiam fabulosarum,

    Quint. 4, 3, 12. —
    d.
    = aut, or else.
    (α).
    With an alternative necessary consequence:

    id autem nec nasci potest nec mori, vel concidat omne caelum omnisque natura consistat necesse est,

    Cic. Tusc. 1, 23, 54 Tischer ad loc.:

    vel tu ne faceres tale in adulescentiā,

    Plaut. Ps. 1, 5, 22.—
    (β).
    In gen. ( poet. and post class.):

    si copias armatorum... secum expenderent, vincendum illā acie vel cadendum esse,

    Tac. A. 14, 35:

    mortem omnibus ex naturā aequalem oblivione apud posteros vel gloriă distingui,

    id. H. 1, 21; cf. id. A. 14, 61; 14, 62:

    quod imperium variā sorte laetum rei publicae aut atrox, principibus prosperum vel exitio fuit,

    id. H. 2, 1 init.; 2, 10; 2, 68; cf. Ov. M. 9, 624 sq.; 15, 601 sq.—
    e.
    In a subordinate alternative after aut:

    nec aut tibi ipsi aut huic Secundo vel huic Apro ignotas,

    Tac. Or. 28:

    ne contra Gai quidem aut Claudii vel Neronis... domum,

    id. H. 2, 76:

    abscedens in hortos aut Tusculanum vel Antiatem in agrum,

    id. A. 14, 3 init.:

    dementiae quoque judicia aut propter id quod factum est aut propter id quod adhuc fieri vel non fieri potest instituuntur,

    Quint. 7, 4, 29.—
    B.
    As co-ordinate.
    1.
    Vel... vel, either... or, be it... or; in gen. (class.; but where the alternatives are necessary and exclusive, that is, where one must be right and the other wrong, aut... aut is used; v. infra, and cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 11, 27): sed hic numquis adest? Pa. Vel adest vel non, i. e. just as you please, Plaut. Mil. 4, 2, 28 Brix ad loc.:

    paucis me misit ad eam... vel ut ducentos Philippos reddat aureos, vel ut hinc eat secum,

    id. Bacch. 4, 1, 18 sq.:

    ubi illic biberit, vel servato meum modum vel ego dabo,

    id. Stich. 5, 4, 37:

    vel tu me vende, vel face quod tibi lubet,

    id. Pers. 3, 1, 70:

    nunc quamobrem huc sum missa, amabo, vel tu mihi ajas, vel neges,

    id. Rud. 2, 4, 14; cf. id. ib. 5, 2, 44:

    Allobrogibus sese vel persuasuros... existimabant, vel vi coacturos, ut, etc.,

    Caes. B. G. 1, 6:

    ut (Romani) vel sibi agros attribuant vel patiantur eos tenere, etc.,

    id. ib. 4, 7:

    vel sumptuosae vel desidiosae illecebrae,

    Cic. Rep. 2, 4, 8:

    in omni vel officio vel sermone sollers,

    id. ib. 2, 21, 37:

    maximum virtutis vel documentum, vel officium,

    id. ib. 1, 20, 33:

    pace vel Quirini vel Romuli dixerim,

    id. Off. 3, 10, 42:

    erant quaestiones vel de caede vel de vi,

    id. Mil. 5, 13; 7, 20; id. Leg. 3, 14, 32; id. Lig. 6, 17; id. Deiot. 1, 1; 5, 13; id. Brut. 69, 242:

    animus vel bello vel paci paratus,

    Liv. 1, 1, 8:

    hunc ordinem ex censu descripsit vel paci decorum vel bello,

    id. 1, 42, 5: Etruriam et Samnium provincias esse;

    utram mallet eligeret: suo exercitu se vel in Etruriā vel in Samnio rem gesturum,

    id. 10, 19, 9:

    gladioque ruptis omnibus loris, oraculi sortem vel elusit vel implevit,

    Curt. 3, 1, 18:

    nihil illo fuisset excellentius vel in vitiis vel in virtutibus,

    Nep. Alcib. 1, 1; 2, 1; id. Milt. 3, 4.—
    b.
    Connected with aut, but not corresponding to it (cf. infra, 2. e.):

    num aut tuum aut cujusquam nostrum nomen vel Caucasum hunc transcendere potuit vel illum Gangem transnatare?

    Cic. Rep. 6, 20, 22:

    ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius?

    id. Sen. 16, 57:

    si velim scribere quid aut legere aut canere vel voce vel fidibus, aut geometricum quiddam aut physicum aut dialecticum explicare, etc.,

    id. Div. 2, 59, 122.—
    2.
    Esp.
    a.
    With weakened disjunctive force (nearly = et... et). quemadmodum ille vel Athenis vel Rhodi se doctissimorum hominum sermonibus dedisset, Cic. de Or. 2, 1, 3:

    multos sine ratione, sine litteris, quā vel inpudentia vel fames duxit, ruentes,

    Quint. 2, 20, 2:

    affectus vel illos mites vel hos concitatos in suā potestate habuisse,

    id. 10, 1, 48: eadem quaestio potest eundem vel accusatorem facere vel reum, id. 3, 6, 18: et nundina vetera ex ordine instituit, vel dies vel tempora, Lampr Alex. Sev. 43: pestilentia tanta exstiterat vel Romae, vel Achaicis urbibus, ut, etc., Treb. Gall. 5.—
    b.
    More than twice, either... or... or, etc. tu vel suda, vel peri algu, vel tu aegrota, vel vale, Plaut. Rud. 2, 7, 24:

    hance tu mihi vel vi vel clam vel precario Fac tradas: meā nil re fert, dum potiar modo,

    Ter. Eun. 2, 3, 28:

    vel in tempestate, vel in agris, vel in corporibus,

    Cic. Rep. 1, 44, 68:

    vel quod ita vivit vel quod ita rem publicam gerit vel quod ita factus est,

    id. Phil. 2, 5, 10:

    vel spectator laudum tuarum vel particeps vel socius vel minister consiliorum,

    id. Fam. 2, 7, 2; id. Red. Quir. 9, 23;

    so eight times,

    id. Rep. 1, 3, 6. —
    c.
    The second (or last) vel strengthened,
    (α).
    By etiam:

    quae vel ad usum vitae vel etiam ad ipsam rem publicam conferre possumus,

    or even, Cic. Rep. 1, 8, 30; so id. ib. 1, 29, 45; 2, 1, 1; cf.:

    ut vel ea defendam, quae Pompejus velit, vel taceam, vel etiam ad nostra me studia referam litterarum,

    id. Fam. 1, 8, 3.—
    (β).
    By vero etiam:

    in mediocribus vel studiis vel officiis, vel vero etiam negotiis,

    Cic. Rep. 1, 3, 4.—
    (γ).
    By omnino: haec vel ad odium, vel ad misericordiam, vel omnino ad animos judicum movendos ex iis quae sunt ante posita, sumentur ( or in general), Cic. Part. Or. 36, 128.—
    d.
    Rarely after a negative = neque, nor:

    neque satis Bruto... vel tribunis militum constabat, quid agerent,

    Caes. B. G. 3, 14.—
    e.
    In irregular construction, without the second vel:

    utrumque est in his, quod ab hoc oratore abhorreat: vel quod omnis, qui sapientes non sint, insanos esse dicunt... accedit quod, etc.,

    Cic. de Or. 3, 18, 65; id. Att. 11, 7, 5; cf. esp. Lucr. 5, 383 sqq. Munro ad loc. —
    f.
    Vel... vel = aut... aut:

    habere ea, quae secundum naturam sint, vel omnia vel plurima et maxima,

    i. e. so nearly all that the difference is unimportant, Cic. Fin. 4, 11, 27; cf.

    Madv. ad loc.: cum bonā quidem spe, ut ait idem, vel vincendi vel in libertate moriendi,

    id. Att. 7, 9, 4.—For vel... vel, in a subordinate alternative after aut, v. the examples under I. B. 1. b. supra.—
    g.
    Vel, correl. with aut (post-Aug. and rare):

    verborum quoque vis ac proprietas confirmatur vel praesumptione... aut reprehensione,

    Quint. 9, 2, 18:

    voces... aut productione tantum vel correptione mutatae,

    id. 9, 3, 69 (but the line Ov. M. 1, 546, is spurious); so,

    aut... aut... vel: ut aut de nomine aut scripto et sententiā vel ratiocinatione quaeratur,

    Quint. 3, 6, 72:

    aut... aut... aut... aut... vel,

    id. 8, 6, 68 sq.; cf.:

    ubi regnat Protogenes aliquis vel Diphilus aut Erimarchus,

    Juv. 3, 120.
    II.
    As intens. particle (prop. ellipt., implying an alternative the first member of which is omitted, something else or even this, etc.).
    A.
    In gen., or even, if you will, or indeed, or... itself, even, assuredly, certainly.
    1.
    With subst.:

    tum opsonium autem pol vel legioni sat est,

    Plaut. Aul. 3, 6, 24; id. Capt. 1, 2, 23; id. Curc. 5, 2, 13:

    ita me di ament, vel in lautumiis, vel in pistrino mavelim Agere aetatem, Quam, etc.,

    Plaut. Poen. 4, 2, 5: Ep. Si arte poteris accubare. Ge. Vel inter cuneos ferreos, id. Stich. 4, 2, 39:

    vel rex semper maxumas Mihi agebat gratias,

    Ter. Eun. 3, 1, 7:

    sed tamen vel regnum malo quam liberum populum,

    Cic. Rep. 3, 34, 46:

    isto quidem modo vel consulatus vituperabilis est,

    id. Leg. 3, 10, 23:

    cum se vel principes ejus consilii fore profiterentur,

    Caes. B. G. 7, 37:

    vel Priamo miseranda manus,

    Verg. A. 11, 259:

    ego vel Prochytam praepono Suburae,

    Juv. 3, 5:

    facile me paterer vel illo ipso acerrimo judice quaerente vel apud Cassianos judices... pro Sex. Roscio dicere,

    Cic. Rosc. Am. 30, 85:

    populus Romanus auctoritatem suam vel contra omnes defendere potest,

    even if necessary, id. Imp. Pomp. 22, 63:

    id se probaturum vel ipso Verginio judice,

    Liv. 3, 44, 10:

    belli necessitatibus eam patientiam non adhibebimus, quam vel lusus ac voluptas elicere solet?

    id. 5, 6, 3:

    timebant ne Romana plebs... vel cum servitute pacem acciperet,

    even if it should involve their enslavement, id. 2, 9, 5.—
    2.
    With adjj.: Ch. Pax, te tribus verbis volo. Sy. Vel trecentis, Plaut. Trin. 4, 2, 122: Ca. Ut opperiare hos sex dies saltem modo... Ba. Animo bono es. Vel sex mensis opperibor, id. Ps. 1, 3, 89; cf.: jam hercle vel ducentae [p. 1964] minae, id. ib. 1, 3, 68;

    1, 3, 111: hoc ascensu vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint,

    Liv. 9, 24, 7: Ph. Dane suavium? Di. Immo vel decem, Plaut. Truc. 2, 4, 22:

    ego illum eunuchum, si opus sit, vel sobrius,

    Ter. Eun. 3, 2, 26:

    si sit opus, vel totum triduom,

    id. ib. 2, 1, 17:

    haec sunt omnia ingenii vel mediocris,

    Cic. de Or. 2, 27, 119.—
    3.
    With verbs: namque edepol quamvis desubito vel cadus vorti potest, may even be turned over, i. e. will be empty, Plaut. Stich. 5, 4, 39:

    ubi ego hinc abiero, vel occidito,

    if you will, even, Ter. Phorm. 1, 2, 93:

    per me vel stertas licet, inquit Carneades, non modo quiescas,

    Cic. Ac. 2, 29, 93:

    ut ipsis sententiis, quibus proluserunt, vel pugnare possint,

    id. de Or. 2, 80, 325:

    cum vel abundare debeam, cogor mutuari,

    id. Att. 15 15, 3—
    4.
    With pronn.:

    videndum erit, quid quisque vel sine nobis aut possit consequi aut non possit,

    Cic. Off. 1, 18, 59:

    existiment quod velint, ac vel hoc intellegant,

    id. Fin. 5, 11, 33:

    est tibi ex his ipsis qui assunt bella copia, vel ut a te ipso ordiare,

    especially as you can begin with yourself, id. Rep. 2, 40, 67.—
    B.
    With superlatives, to denote the highest possible degree, the very; the utmost; the most...possible.
    1.
    With adjj.: hoc invenisset unum ad morbum illum homini vel bellissimum, the very loveliest, the most beautiful possible, Lucil. ap. Non. 527, 28:

    vidi in dolore podagrae ipsum vel omnium maximum Stoicorum Posidonium,

    Cic. Fragm. ib. 32:

    hoc in genere nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum,

    the very least... the utmost possible, id. Or. 26, 91:

    quarum duarum (civitatum) si adessent (legationes), duo crimina vel maxima minuerentur,

    id. Div. in Caecil. 5, 14:

    patre meā sententiā vel eloquentissimo temporibus illis,

    the most eloquent possible, id. de Or. 2, 23, 98:

    quod erat ad obtinendam potentiam nobilium vel maximum, vehementer id retinebatur,

    id. Rep. 2, 32, 56:

    cujus (sc. Hannibalis) eo tempore vel maxima apud regem auctoritas erat,

    Liv. 36, 41, 2:

    vident unum senatorem vel tenuissimum esse damnatum,

    Cic. Verr. 1, 16, 46:

    fora templaque occupabantur, ut vel exspectatissimi triumphi laetitia praecipi posset,

    Hirt. B. G. 8, 51:

    sed vel potentissima apud Amphictyonas aequi tractatio est,

    Quint. 5, 10, 118; 11, 1, 81.—
    2.
    With advv.:

    vel studiosissime quaerere,

    Cic. Rep. 1, 10, 15:

    cum Sophocles vel optime scripserit Electram,

    id. Fin. 1, 2, 5:

    vel maxime confirmare,

    id. N. D. 2, 65, 162; so,

    vel maxime,

    id. Ac. 2, 3, 9; id. de Or. 1, 8, 32; id. Att. 9, 12, 3; Quint. 1, 3, 12; 4, 3, 4.—
    C.
    In adding an instance implying that other instances might be mentioned at will, or this one; for instance, for example, as for example, in particular:

    Per pol quam paucos reperias Fideles amatores... Vel hic Pamphilus jurabat quotiens Bacchidi, etc.,

    Ter. Hec. 1, 1, 3:

    vel heri in vino quam inmodestus fuisti,

    id. Heaut. 3, 3, 7: nullast tam facilis res quin difficilis siet Quom invitus facias;

    vel me haec deambulatio... ad languorum dedit,

    id. ib. 4, 6, 1:

    sed suavis accipio litteras, vel quas proxime acceperam, quam prudentis!

    Cic. Fam. 2, 13, 1:

    cujus innumerabilia sunt exempla, vel Appii majoris illius, qui, etc.,

    id. de Or. 2, 70, 284.—
    D.
    Concessive.
    1.
    With superlatives, perhaps:

    adulescens vel potentissimus nostrae civitatis,

    Cic. Rosc. A. 2, 6:

    domus vel optima Messanae, notissima quidem certe,

    the best known, at any rate, if not the finest, id. Verr. 2, 4, 2, § 3.—
    2.
    = saltem, at least:

    quā re etsi minus veram causam habebis, tamen vel probabilem aliquam poteris inducere,

    Cic. Fam. 11, 22, 2:

    plurimi semetipsos exhortantur vel aliquas partes earum (scientiarum) addiscere, quamvis universas percipere non possint,

    Col. 11, 1, 11:

    ac, ni flexisset animos, vel Aegypti praefecturam concedi sibi oraret,

    Suet. Ner. 47:

    ut messe vel unā releves colla perusta,

    Mart. 10, 12, 5; Plin. Ep. 1, 12, 8; cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 16, 43.

    Lewis & Short latin dictionary > vel

  • 8 cado

    cecidī, casūrus, ere
    1) падать (in и ad terram C, Q); сваливаться ( ex и de equo C); выпадать (de manibus C; dentes cadunt Pl, Sen etc.; cadunt capilli Pt); ( об атмосферных осадках) падать, идти (imbres cadunt Lcr, Mela; nives cadunt Sen etc.); выпадать, ложиться ( ros cadit Pl и rores cadunt PM); литься, капать, катиться ( lacrimae cadunt Sen); ( о реках) впадать ( in sinum maris L); (о листьях, цветах, плодах) опадать (folia cadunt arbori и ex arbore PM; poma cadunt ramis O); ( о молнии) ударять, поражать (fulmina cadunt Sen, Pt); ( о парусах) убираться ( vela cadunt V); валиться, обрушиваться (vetustate cecidisse C; concussae cadunt urbes Lcr); ( о тенях) падать, ложиться ( majores cadunt de montibus umbrae V); попадать ( in laqueos O)
    2) ( о небесных светилах) заходить (cadentia sidera V; Arcturus cadens H)
    sol cadens V — заходящее солнце, тж. запад
    3) падать, погибать (in acie C и acie O; in proelio Nep; pugnā Canensi L)
    c. ab aliquo O, T, Su — пасть от чьей-л. руки
    4) перен. впадать (in servitutem C; ad servitia L; in potestatem alicujus C)
    c. in morbum Cзаболеть
    5) приходиться (на какое-л. время), совпадать (in id saeculum Romuli cecĭdit aetas C)
    res, quae sub sensūs (sub oculos, sub aspectum, in conspectum) cadunt C — вещи, бросающиеся в глаза (непосредственно ощутимые, очевидные)
    7) выпадать на долю, доставаться (alicui aliquid cecĭdit C etc.)
    vota cadunt Tib — желания исполняются, но
    omnia vota cadunt Prp (ср. 10.) — все (мои) мечты рушатся
    8) случаться, складываться (fortuĭto C; male Cs; feliciter Sen; praeter opinionem Nep)
    si quid adversi casurum foret L — если приключится какая-л. беда
    c. in irrĭtum T, ad irritum L или in cassum Lcr — кончаться ничем, оказываться бесплодным
    9)
    а) падать, понижаться ( prctium cadit L); уменьшаться, убывать, слабеть ( vires cadunt Lcr)
    c. animo C etc.падать духом
    б) ослабевать, утихать (cadit vis venti L; cadit ira L, O, Prp; pelagi cecĭdit fragor V)
    10) пропадать, погибать (cecĭdit superbum Ilium V; mundi alii nascentes, alii cadentes C)
    multa renascentur, quae jam cecĭdēre, cadentque quae nunc sunt in honore vocabula H — многие, уже забытые, слова воскреснут и придут в забвение (многие из тех), которые теперь в чести (ср. 6.)
    11) проваливаться, не иметь успеха (у публики) ( fabula cadit H); проигрывать тяжбу (in judicio C)
    12) подходить, быть свойственным
    minime c. in aliquid C — совершенно не вязаться с чем-л.
    in consuetudinem alicujus non c. C — не быть в чьих-л. привычках
    verebar quorsum id casurum esset C — я боялся того, чем это может кончиться (т. е. дурного исхода)
    14) быть закалываемым, приноситься в жертву ( ovis cadit deo O)
    15) ( о женщине) отдаваться, вступать в любовную связь Pl, Tib, Sen

    Латинско-русский словарь > cado

  • 9 divinitas

    dīvīnitās, ātis f. [ divinus ]
    1) божественность C etc.; обожествлённость (sc. Romuli L; Augusti Su)
    2) вдохновение свыше, пророческий дар, тж. высшая мудрость (d. Anaxagorae PM; divinitatis auctores C)
    3) совершенство (memoriae Q; loquendi C); божественное великолепие ( divinitates splendoresque astrorum Vtr)

    Латинско-русский словарь > divinitas

  • 10 vel

    1. [из imper. к volo II ]
    vel Caucăsum transcendĕre, vel Gangem transnatare C — Кавказ ли перейти, или Ганг переплыть
    obĭtus vel, potius, excessus Romuli C — кончина или, вернее, исчезновение Ромула
    laudare vel etiam amare C — хвалить или, даже, любить
    2. conj.,
    как... так, и... и
    vel bello vel paci paratus L — готовый как к войне, так и к миру
    3. adv.
    1) даже, хотя бы
    te tribus verbis volo. — Vel trecentis Pl — хочу тебе три слова (сказать). — Да хоть триста
    vel periculo nostro Pt — (мы поможем), даже если это будет сопряжено с опасностью для нас
    2) конечно, пожалуй
    Cicero vel optimus Romanorum orator Q — Цицерон, наилучший, пожалуй, из римских ораторов

    Латинско-русский словарь > vel

  • 11 aetas

    aetās, ātis, f. (zsgz. aus dem alten aevitas, v. aevum), die Zeitlichkeit, I) der einer Person od. Sache ihrer innern Natur nach zufallende Zeitteil, 1) die Lebenszeit, das Dasein, das Leben in seiner Zeitdauer betrachtet (während vita = das Leben nach seiner Lebenskraft), a) übh.: omnis aetas, das ganze Leben, Plaut. (s. Spengel Plaut. truc. 1, 1, 1): breve tempus aetatis, Cic.: cum in aetate grandiuscula esse coepisset, Augustin.: in aetate hominum, Plaut.: aetatis spatio probati, durch eine lange Lebensdauer, Cic.: volat aetas, Cic.: aetatem agere nudam, Cic., od. regio cultu, Sall., od. desidiose, Lucr., od. in litteris, Cic., od. domi, Enn. fr., od. sub ipsis septentrionibus, Gell., od. procul a republica, Sall.: aetas pure et eleganter et quiete acta, Cic.: aetatem degere cum alqo, Komik., od. inter feras, Cic.: omnem aetatem degere in tranquillitate sine dolore, Cic.: degere omne tempus aetatis sine molestia, Cic.: gerere aetatem cum alqo, Sulpic. in Cic. ep.: aetatem conterere in alqa re, Cic.: aetatem consumere in alqa re, Cic.: se suamque aetatem curant, Plaut. – aetatem, das liebe lange Leben hindurch, zeitlebens, für immer, Komik. u. Lucil. fr. (vgl. Brix Plaut. Men. 717. Lorenz Plaut. Pseud. 493. Wagner Ter. heaut. 716). – in aetate (hominum), im (menschlichen) Leben, je zuweilen (s. Brix Plaut. trin. 24), Plaut.: verb. in vita atque in aetate, Plaut.: u. in aetate sua, Plaut. – dah. aetas mea, tua = ich, du (s. Brix Plaut. Men. 675. Lorenz Plaut. Pseud. 110), in te nunc omnes spes sunt aetati meae, Plaut.: vae aetati tuae, vae capiti atque aetati tuae, Plaut.: aliquid tulisse mali capiti atque aetati illorum, Ter. – b) ein Menschenalter (von 30, selten u. nur bei Dichtern von 100 Jahren), eine Generation, tertiam iam aetatem hominum vivebat (Nestor), Cic.: hominis aetatem durare, Liv.: vixi annos bis centum; nunc tertia vivitur aetas, Ov. – 2) die Lebenszeit, in der jmd. gerade steht, das Lebensalter, die Jahre, das Alter, u. die einzelne Altersstufe, a) eig.: α) ohne nähere Bestimmung: aetas succedit aetati, Cic.: amicitia incepta a parvis cum aetate (mit den Jahren) accrevit, Ter.: filius id aetatis, Cic.: sumus id aetatis, Cic.: u. so hoc, illuc, istuc aetatis, Komik. (s. Brix Plaut. trin. 787): aetate superiores (Ggstz. pueri), Varr. – auch (v. mehreren) im Plur., vincunt numero, vincunt aetatibus, Cic.: ambo florentes aetatibus, Verg.: homines omnium aetatium, Gell. – aetas ( wie tempus) est mit Infin., Verg.: aetas desinit, incipit mit final. Infin., Verg. – u. insbes. bald = Jugend, forma (Schönheit) atque aetas, Ter.: neque sciebat neque per aetatem (wegen der J.) potis erat, Ter.: u. so amici regis, qui propter aetatem eius in curatione erant regni, Caes.: dedecora, quae aetas ipsius (seine Jugend = er in seiner J.) pertulit, Cic.: aetatis maxime paenitebat, an seine J. stieß man sich am meisten, Liv.: qui aliquid formae, aetatis artificiique habebant (Ggstz. qui senes ac deformes erant), Cic.: carus eris Romae, donec te deseret aetas, Hor. – bald = höheres od. hohes Alter, aetatis vacatio, Nep.: aetatis excusatio, Curt.: morbo atque aetate confectus, Sall.: aetate gravis, Liv.: nusquam tantum tribuitur aetati, nusquam senectus est honoratior, Cic.: aetate (vor A.) non quis obtuerier, Plant. – bald = das gereiftere, mannbare (heiratsfähige) Alter, in aetatem venire, Liv. 42, 34, 3, pervenire, Corp. inscr. Lat. 10, 5056. – v. Lebl., aetas populorum et civitatum, Cic. de legg. 2, 9: aetates aedificiorum, Papin. dig. 30, 58: aetates tabularum, Petr. 88, 1: aetatem ferre (v. Wein), das hohe Alter vertragen, alt werden können (und doch nicht verderben), Cic. fr. bei Macr. sat. 2, 3, 2 (= Cic. fr. G. b 10 p. 344, 22 M.): so auch aetatem pati, Sen. ep. 36, 3. – β) mit näherer Bestimmung: iniens aetas, der Eintritt ins Leben (der Beginn der praktischen Wirksamkeit), Cic.: ab initio aetatis oder ab ineunte aetate, Cic.: a primo tempore oder a primis temporibus aetatis, Cic.: a prima aetate, Cic.: flos aetatis od. florens aetas, die Jugend, Cic.: bona aetas, die guten Jahre, Cic.: mala aetas, die bösen Jahre, Plaut. – ad petendum (magistratum) legitima aetas, Liv.: aetas militaris, das gesetzliche Jahr für den Kriegsdienst (das 17te), Sall.: quaestoria (das 31ste, unter Augustus das 25ste), Quint.: senatoria (das 25ste), Tac.: consularis (das 43ste), Cic. – aetas nova, die frische Jugend (Ggstz. aetas serior (das reifere Alter), Ov.: aetas integra, Afran, fr. u. Tac. (bes. aetate integrā, in der Blüte der Jugend, Pacuv. fr., Komik, u.a., s. Spengel Ter. Andr. 72): aetas iam constans, Cic., nondum constans, Suet.: media, Plaut. u. Cic. (s. Wagner Plaut. aul. 157): u. media aetas Falerni, Plin. 23, 34: firmata, Cic.: imbecilla, Sall., infirma, Cic.: pubes, Liv.: aetas iuvenilis, Augustin. ep. 36, 1: aetas virilis, s. virīlis: tenera, Liv.: adulta, Cic.: grandior, Cic.: ingravescens, Cic.: extrema, Cic.: fessa aetas, Altersschwäche, Tac.: aetate iam affectā, schon in die Jahre, Cic.: aetate exactā, im hohen Alter, Pacuv. fr., Cic. u.a.: ebenso actā aetate, Cic.: aetas decrepita, Cic.: aetas senecta, Plaut., Sall. fr. u.a.: aetas grandaeva, Aur. Vict. epit. 41, 25: longissima, Cic.: inferior, superior aetas, Cic.: aetas maior, Gell.: si iam satis aetatis ac roboris esset, Cic.: quid aetatis tibi videor? Plaut.: quibus aetas ad militandum gravior esset, schon zu alt zum Kriegsdienst, Liv.: aetatem habes opportunissimam, du stehst im besten Alter, Cic. – b) meton. = die Menschen einer Altersstufe, die Altersklasse (s. Ticher Cic. de sen. 46): vestra, Leute eueres Alters, Cic.: puerilis aetas, das Knabenalter = die Knaben, Cic.: senilis aetas, das Greisenalter = die Greise, Cael. Aur. acut. 2, 13, 90: aetas robustior, Liv.: haec aetas nostra iuris ignara est, Cic.: omnes aetates, ordines, die Leute jedes Alters, jung u. alt, Cic.: u. so omnis aetas, Liv.: puellis ut saltem parcerent, a qua aetate etiam hostes abstinerent, Liv. – II) der einer Person od. Sache nur äußerlich zufallende Anteil an der Zeit, a) im engern Sinne, das Zeitalter, die Zeit, Romuli aetas, Cic.: ab aetatis huius memoria, Cic.: clarissimus imperator suae aetatis, Liv.: nostrā aetate, Quint.: heroicis aetatibus, Cic.: illustrium hominum aetates et tempora, Cic. – meton., das Zeitalter, die Zeit = die Menschen eines Zeitalters, das Geschlecht, nostra aetas, Liv.: secuta aetas, Plin.: incuriosa suorum aetas, Tac.: quid nos dura refugimus aetas? Hor.: impia perdemus devoti sanguinis aetas, Hor.: disce tamen, veniens aetas, Ov. – poet. übtr., verborum vetus aetas, die alten Geschlechter der Wörter, die altgewordenen Wörter, Hor. de art. poët. 61. – b) im weitern Sinne, der Zeitabschnitt, die Zeit übh., aurea aetas, das goldene Zeitalter, Ov.: sempiternae saeculorum aetates, Cic. – omnia fert aetas, Verg.: quidquid sub terra est, in apricum proferet aetas, Hor.: longa aetas, die Länge der Zeit, Hor.: aetate tam longā, Flor.: aetate, durch die Länge der Zeit, infolge der Verjährung, Flor. 3, 13, 7. – / Genet. Plur. gew. aetatum; doch auch nicht selten aetatium, Liv. u.a.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 1, 409.

    lateinisch-deutsches > aetas

  • 12 asylum

    asȳlum, ī, n. (ἄσυλον), die Freistätte, das Asyl, asylum Iunonis, Verg., Aesculapii, Tac., Romuli, Min. Fel.: lucus asyli, Tac.: vetustum asyli ius, Tac.: ubi et in fano lucoque eā religione eo iure sancto, quo sunt templa, quae asyla Graeci appellant, Liv.: asylum aperire, Liv., constituere, Schol. Iuv. u. Lact.: asyla statuere, Tac.: lucum asylum (zum A.) facere, Flor.: asylum facere inter duos lucos, Vell.: in illud asylum confugere, Cic.: de asylo procedere, Vulg. – übtr., Papinianus, iuris asylum, der Hort, Spart. Sev. 21, 8.

    lateinisch-deutsches > asylum

  • 13 cado

    cado, cecidī, cāsūrus, ere (altind. çad-, Perf. çaçáda, Fut. çatsyanti, »abfallen, ausfallen«), fallen, sinken, zuw. auch sich senken, I) im allg.: A) eig.: a) v. lebl. Subjj., absol.: quare calix, si cecidit, frangitur; spongia, si cecidit, non frangitur, Sen.: bis patriae cecidere manus, Verg.: articulus ad numerum cadens, der nach dem Takte sich senkende Finger, Cic. – a mento cadit manus, Ov.: arma alci cadunt de manibus, Cic. (u. arma de manibus alcis delapsa cadunt, Cic.): cadere ex muro, Liv.: ex arbore, Plin.: e celsiore scopulo, von einer steilen Höhe herabstürzen (bildl.), Amm.: de tertio cenaculo deorsum, ulg.: tum arbores in te cadent, Plaut.: caelo u. de caelo (v. Meteorsteinen), Liv.: sinu, Ov. – in terram, Cic., od. ad terram, Quint.: in sinum, Ov.: in alqm, Plaut.: supra caput alcis, Lucr. – in Euboico litore saxea pila cadit, Verg. – deorsum, Plaut.: gravatim, Lucr. So nun bes.: α) v. Geschossen, fallen, cadunt tela retusa, Ov.: in hostem, Curt.: in humum, Curt. – frustra, Sen.: ut tela in vanum cadant, Sen.: levius, auffallen, Caes. – so auch v. Blitzen, cadentia (einschlagende) fulmina, Curt.: quaecumque cadent, in te fulmina missa putes, Ov.: caelo cadunt fulmina, Petr.: fulmina paucorum periculo cadunt, omnium metu, Sen. – β) v. Würfel u. Wurf, fallen, ut (talus) cadat rectus, Cic. Tusc. 3, 54: u. (im Bilde) iudice fortunā cadat alea, Petr. poët. 122. v. 174; vgl. auch Ter. adelph. 741. – u. v. Lose, im Bilde, Liv. 2, 12, 16. – γ) v. Segeln, eingezogen werden, vela cadunt, Verg. Aen. 3, 207. Ov. fast. 3, 585. Gloss. IV, 468, 28. u. (bildl. = der Zorn legt sich) Ov. art. am. 1, 373. – δ) v. Gewändern, pallium interdum cadit, ut candidos nudet umeros, Hieron. ep. 117, 7 extr. – ε) v. Flüssigkeiten (v. Regen, Schnee, Tau, Wassertropfen, Wellen, Gewässern, Tränen usw.), fallen, sich ergießen, cadere imbres, Lucr.: imbres cadentes, Mela: nix cadens, Lucr.: cadentes assidue nives, Mela: ad cenam non ibo, si nives cadent, Sen. (vgl. nix): guttae cadentes, Cic.: ros cadit, Plaut., rores cadunt, Plin.: lacrimae tam iuste cadentes, Sen.: ha lacrimae per elisionem cadunt nolentibus nobis, Sen.: sine fine cadentes aquae (Regengüsse), Sen.: haemorrhoides cadere cogit, Scribon.: e capillis ros cadit, Ov.: cadunt toto de corpore guttae, Ov.: u. (im Bilde) Graeco fonte cadent (verba), Hor.: ut (Athos) aestimetur altior, quam unde imbres cadunt, Solin. – in ora, per genas (von Tränen), Ov.: in petram (v. einer Quelle), Curt.: in sinum maris (v. einem Flusse), Liv.: u. so in mare (v. einem Sumpfe), Curt.: in Maeandrum (v. einem Flusse), Liv.: ex India in Hyrcaniam (v. Meere), Curt. – silanus iuxta cadens (plätschernder), Cels. – ζ) v. Schatten, fallen, altis de montibus, Verg.: umbra modo brevior modo longior hāc vel illā cadit, Sen.: arboris antiquae quā levis umbra cadit, Tibull.: in ea India umbrae in meridiem cadunt, Plin.: ne umbrae in corpora cadant (auf einem Gemälde), Quint.: longius cadentes umbrae, die sich verlängernden (der Menschen), Flor. – η) v. dem, was auf natürlichem Wege von selbst od. künstlich sich trennt, sich loslöst u. abfällt, fallen, ab-, ausfallen, ausgehen, priora (medicamenta) fasciā deliganda sunt, ne per somnum cadant, Cels. – an od. von Bäumen od. Pflanzen, folia nunc cadunt, Plaut.: arbori od. ex arbore folia cadunt, Plin.: u. casuri flosculi, Quint.: motis poma cadunt ramis, Ov.: u. folia de arboribus cadunt, Mythogr. Lat. – am od. vom tier. Körper, donec crustae cadant, Cels.: vitiosi ungues cadunt, Cels.: cadunt capilli, Petr.: cadit pilus quadrupedibus, Plin.: a fronte (am Vorderhaupt) cadunt pili, Vulg.: tondenti barba cadit, Verg.: cadit dens, Cels.: dentes cadunt, Plaut. u. Plin.: cadunt alci dentes, Sen. – θ) v. der Sonne u.a. Gestirnen, v. Tage, v. Jahreszeiten, sinken, sich neigen, untergehen (Ggstz. oriri), in densam umbram, Curt., od. in mare, Flor. (v. der Sonne): in Oceanum (v. Gestirnen), Prop.: Delia (Mond) exoriens simul atque cadens, Manil. – infra caelum et sidera nox cadit, die Nacht erhebt sich nicht bis zum Himmel u. bis zu den Sternen, Tac.: quā (wo) tristis Orion cadit, Hor. – hiems cecidit (ist dahin), referent illam sui menses, Sen. ep. 36, 11. – dah. sol cadens, poet. = Abend, Westen, iuxta solem cadentem, Verg. Aen. 4, 480: soli subiecta cadenti arva, Avien. descr. orb. 273. – ι) v. Winden, Stürmen, Orkanen, sich legen (Ggstz. surgere; vgl. Drak. Liv. 26, 39, 8 u. 29, 27, 10), ventus premente nebulā cecidit, Liv.: ubi primum aquilones (ii namque per aliquot dies tenuerunt) cecidere, Liv.: cadente iam euro, Liv.: sic cunctus cecidit pelagi fragor, Verg. – κ) v. Worten usw., dem Munde entfallen, sic iterat voces et verba cadentia tollit, Hor.: haec aliis male dicta cadant, Tibull.: neu tibi pro vano verba benigna cadant, Prop.: haud irritae cecidere minae, Liv. – λ) (als gramm. u. rhet. t. t.) v. Wort- u. Tonfall, abfallen, verlaufen, enden, quod verba melius in syllabas longiores cadunt, Cic.: quā (litterā m) nullum Graecum verbum cadit, Quint.: quae cadunt similiter, gleiche Abfälle (ὁμοιόπτωτα; dagegen quae similiter desinunt, gleiche Ausgänge [wie unsere Reime], ὁμοιοτέλευτα), Cic. de or. 3, 206: similiter cadens (Gleichheit des Falles) exornatio appellatur, cum etc., Cornif. rhet. 4, 28: ultima syllaba in gravem cadit, Quint. – cadere numerose, aptissime, Cic.: numerus opportune cadens, Quint.

    b) v. leb. Wesen, α) übh.: ubi circumvortor (mich im Tanze herumdrehe), cado, Plaut.: et labaris oportet et arietes et cadas, Sen.: cecidit coxamque fregit, Plin. ep.: sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, Augustin.: fratrem suum pugno ictum a Kaesone cecidisse, Liv.: si prolapsus cecidisset, Liv.: cadere solere u. saepius cadere (v. Fallsüchtigen), Cels. u. Plin. Val.: u. (im Bilde) magnus orator minime in lubrico versabitur, et si semel constiterit, numquam cadet, Cic.: u. (im Bilde), securus cadat an recto stet fabula talo, Hor. – ab alto (v. Vögeln), Plin.: de equo, Plaut. u. Cic.: de sella, Augustin. – alci ad pedes, Eutr.: in terram, in die Erde sinken (v. Körper), Cic.: alte in terram, Varr. fr.: in pedes alcis, Sen. rhet.: in patrios pedes, Ov.: in vulnus, Liv.: in vultus, Ov.: in transtra, sich ganz auf die Ruderbänke niederbeugen (= mit voller Kraft rudern), Lucan.: alci ad pedes, Eutr. 4, 7. Augustin. serm. 143, 4: alcis ad pedes, Vulg. Luc. 8, 41 u. Ioann. 11, 32: super collum alcis (jmdm. um den Hals), Vulg. Luc. 15, 20. – praecipitem, Verg.: pronum, Ov.: supinum, Suet.: honestius, Suet. – β) vom Weibe = sich einem Manne hingeben (Ggstz. demitti), Plaut. Pers. 656. Tibull. 4, 10, 2. Sen. contr. 1, 3, 7. – γ) v. Neugeborenen, de matre cadens, Stat. Theb. 1, 60: matre cadens, Val. Flacc. 1, 355. – u. v. der Sitte, Neugeborene vor die Füße des Vaters zu legen, tellure cadens, Stat. silv. 1, 2, 209 u. 5, 5, 69.

    B) übtr.: a) wohin fallen = kommen, geraten, α) übh.: abrupte in narrationem, in die E. wie mit der Tür ins Haus fallen (v. Redner), Quint. 4, 1, 79. – β) in od. auf eine Zeit fallen, in ihr eintreten, in id saeculum Romuli cecidit aetas, Cic.: considera, ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus, Cic. – bes. v. Zahlungen, fällig werden, einkommen, in eam diem cadere nummos, qui a Quinto debentur, Cic.: sed ei ex praediis, ut cadet, ita solvetur, Cic. – γ) in die Sinne od. geistige Anschauung fallen, kommen, ihr anheimfallen, unterworfen werden, sub sensum aliquem, Cic.: sub sensum cernendi, Cic.: sub oculos, sub aspectum, in conspectum, Cic.: sub aspectum et tactum, Cic.: sub aurium mensuram aliquam, Cic.: sub iudicium sapientis et delectum, Cic.: sub intellegentiam, Cic.: in deliberationem, in nostram intellegentiam, Cic.: ne in cogitationem quidem, nicht einmal gedacht werden können, Cic. – δ) in eine gewisse Klasse usw. fallen, ihr zufallen, anheimfallen, zu ihr gehören, in idem genus orationis, Cic.: u. sub eandem rationem, Cic.: in unam quaestionem (v. mehreren), Quint.: sub nullam regulam cadere posse, unter keine Regel gebracht werden können, Sen.: ultra medicinae professionem, Scrib. – ε) in einen Zustand, in ein Verhältnis fallen, verfallen, geraten, ihm anheimfallen, von Pers., in morbum, Cic.: in unius potestatem, Cic.: sub populi Romani imperium ditionemque, Cic.: in offensionem alcis, Cic.: in suspicionem alcis, Nep.: u. in aliquam vituperationem, Cic.: in peccatum, der S. verfallen, Augustin. in psalm. 65, 13. – ζ) an jmd. fallen, jmdm. zufallen, anheimfallen = zuteil werden, m. Ang. an wen? durch ad m. Akk., regnum praeceps ad servitia (die Sklaven) cadit, Liv.: ad regna alcis, Lucr. – u. durch Dat., quibus ad portas cecidit custodia sorti (Abl.), Verg. – η) auf jmd. fallen, d.i. jmd. treffen, auf jmd. od. etw. Anwendung finden, auf od. für jmd. od. etw. passen, jmdm. beigelegt-, zugemutet werden können, mit etw. stimmen, non cadit in hos mores, non in hunc hominem ista suspicio, Cic.: hoc verbum, hoc nomen cadit in alqm, Cic.: non cadit in te superbia, Curt.: cadit ergo in bonum virum mentiri emolumenti sui causā, criminari etc.? Cic.: cadit igitur in eundem et misereri et invidere, Cic.: in consuetudinem nostram non caderet, es würde mit unserem Sprachgebrauche nicht übereinstimmen, Cic.

    b) seinem Verlaufe od. Erfolge nach fallen = eintreten, sich ereignen, sich zutragen, so u. so ausfallen, ablaufen, von Ereignissen, Versprechen u. dgl., quae tum maxime acciderant, casura praemonens, Liv.: si quid adversi casurum foret, Liv.: quid, si hostem habuissemus, casurum fuisset, Liv.: vota cadunt, treten ein, d.i. gehen in Erfüllung, Tibull. 2, 2, 17 (versch. von omnia ingrato litore vota cadunt, im Bilde = bleiben unerfüllt, Prop. 1, 17, 4). – c. fortuito, Cic.: c. feliciter, Sen. rhet.: c. male, Caes.: hoc adhuc percommode cadit, quod (daß usw.), Cic.: quod melius caderet nihil vidi, Cic.: res cecidit praeter opinionem, Nep., od. aliter ac putaram, Cic.: cecidit ut volumus et optamus (ganz erwünscht), Cic.: commodius cadere non potuit, Cic.: durius et contra praedicta cadentibus rebus, Suet. – si non omnia caderent secunda, Caes.: ut irrita promissa eius caderent, Liv. – res quocunque cadent etc., Verg.: leviter curare videtur, quo promissa cadant, Hor.: etsi verebar, quorsum id casurum esset, Cic.: aliorsum vota ceciderunt, Flor. – ni misericordia in perniciem casura esset, Cic.: cadere ad od. in irritum, fehlschlagen, vereitelt werden, fruchtlos bleiben (v. Hoffnung usw.), Liv. u. Tac.: so auch in cassum, Plaut. u. Lucr., u. frustra, Tac. – m. Ang. wem? etw. eintritt, sich ereignet, begegnet, durch Dat., ut nihil ipsis iure incommodi cadere possit, Cic.: insperanti mihi cecidit, ut etc., Cic.: hoc cecidit mihi peropportune, quod etc., Cic.: nihil mihi optatius cadere potest, quam ut etc., Cic.: qua in re mihi videtur illud perquam venuste (ganz allerliebst) cecidisse, ut (daß) etc., Cael. in Cic. ep.: sed certe a te mihi omnia semper honesta et iucunda ceciderunt, Cic. – nimia illa libertas et populis et privatis in nimiam servitutem cadit, schlägt um in usw. (wie μεταβάλλει), Cic. de rep. 1, 68.

    c) gleichs. zu Boden fallen, sinken, α) v. Pers., αα) durch Verlust der Macht, des Ansehens, des Kredits im Staats- u. Privatleben, turpius est enim privatim cadere quam publice, Cic.: tam graviter c., Cic.: eminentis vitae exitus est cadere, Sen. – ββ) durch Verlust des Prozesses, fallen = den Prozeß verlieren, verurteilt werden, absol., Tac. hist. 4, 6: in iudicio, Cic.: causā, Cic. u. ICt., od. formulā, Sen. u. Quint., infolge eines Formfehlers den Prozeß verlieren (s. Piderit Cic. de or. 1, 166. Halm Cic. Mur. 9): coniurationis crimine, Tac.: ore impudico (accusatoris), Tac. – γγ) durch Verlust des moralischen Haltes, Mutes, frangi repente et ita cadere, ut nulla res te ad aequitatem animi possit postea extollere, Cic.: non debemus ita cadere animis (den Mut verlieren), quasi etc., Cic. ep. 6, 1, 4. – β) v. Lebl., αα) durch Abnahme der extensiven od. intensiven Stärke, sinken, schwinden, cadunt vires, Lucr.: cadit vis venti, Liv. – cadit alci ira, Liv., u. (poet.) cadit ira fulminis, Prop.: cadit ira metu, Ov. – ββ) durch Abnahme des moral. Haltes, sinken, entsinken, nec debilitari animos aut cadere patitur (amicitia), Cic.: castris amissis od. alienis cladibus ceciderant animi, Liv. (s. Drak. Liv. 1, 11, 3): cecidere illis animique manusque, Ov. – γγ) durch Abnahme od. Verlust der Geltung, Macht, fallen, sinken, an Geltung-, an Bedeutung-, an Ansehen verlieren, pretia militiae casura in pace, Liv.: tua laus pariter cum re publica cecidit, Cic.: tanta civitas si cadet, Cic.: auctoritas principum cecidit, Cic.: multa renascentur, quae cecidere, cadentque quae nunc sunt in honore vocabula, Hor.: si magnus vir cecidit, magnus iacuit, Sen. – huc cecidisse Germani exercitus gloriam, ut etc., so weit (so tief) sei der R. des germ. H. gesunken, daß usw., Tac. – Unpers., periculum est, ne cadatur, Augustin. de dono persev. 1.

    II) prägn., fallen = hinsinken, zusammensinken, a) v. lebl. Subjj.: α) fallen = einfallen, einsinken, zusammenfallen, -sinken, verfallen, versinken, cadunt toti montes, Lucr.: at mundus aliquando est casurus? Ps. Quint. decl. – v. menschl. Gliedmaßen, cadunt alci oculi, fallen zu, Cic.: cadentes in ipso opere oculi, Sen.: cadentes iam oculos ad meum nomen erexit, Sen. rhet.: venas cadentes vino fulcire od. reficere, Sen. – β) fallen = erobert u. zerstört werden, von Städten, non tota cadet Troia, Ov.: cadere Argolico sub milite Troiam, Ov.

    b) v. leb. Wesen, fallen, sinken = tot hinsinken, α) von Menschen, teils gewaltsam, sowohl durch fremde Hand, im Kampfe, Kriege, od. durch Gift, durch das Henkerschwert usw., hinterlistig usw., pauci de nostris cadunt, Caes.: pauci utrimque cecidere, Liv.: ante signa circaque omnes ceciderant, Liv.: adversum femur tragulā graviter ictus cecidit, Liv.: confossi ceciderunt, Liv. – cadere in acie, Cic., in proelio, in eo bello, Nep.: acie civili, Ov.: pugnā Cannensi, Liv.: inter signa Samnitium, Liv.: in Hispania, Liv. – in pio officio, Ov. – telis, Tac.: iaculo eminus, Ov.: u. Marte suo per mutua vulnera, Ov.: u. per alqm iustā morte, Hor.: per acies aut proscriptione, Tac.: fraude muliebri, Tac.: poenali gladio (unter dem Henkerschwert), Amm. 27, 12, 3. – pro patria, Quint.: pro optimatibus, Tac. – neque illius interest, quemadmodum aut ubi cadam, Iustin.: in pugna acceptis a forti adversario vulneribus honeste cadere, Cic.: super LX milia non armis telisque Romanorum, sed... oblectationi oculisque ceciderunt, Tac.: cadere cum dignitate, Cic.: iure belli, Tac. – m. Ang. von wem? durch ab m. Abl. (s. Burm. Ov. met. 5, 192. Nipp. Tac. ann. 16, 9. Ruhnk. Suet. Oth. 5, 1): a tanto viro, Ov.: a centurione advorsis vulneribus tamquam in pugna, Tac.: nihil referre an ab hoste in acie an in foro sub creditoribus caderet, Suet.: poet. durch bl. Abl., Thessalo victore, Hor. – m. Ang. wem zuliebe? durch Dat., illud rogo, legi potius quam scorto cadat (hingerichtet werde), Sen. contr. 9 (4), 25. § 8. – als durch eigene Hand, suā manu, Tac.: exitu voluntario, Tac. – teils durch Schicksals Hand, in den Tod-, ins Grab sinken, vivam, si vivet; si cadet illa, cadam, Prop. – cadere ferrove fatove, Ov. – β) v. Opfertieren, fallen = als Opfer geschlachtet werden, geopfert werden, si tener pleno cadit haedus anno, Hor.: hostia cadit ante aras, Verg.: quae prima hostia ante foculum cecidit, Val. Max. – m. Ang. wem? durch Dat., agna cadet vobis, Tibull.: ovis cadit deo, Ov.: u. (im Bilde) nostrae cadens ferus Hannibal irae, Corn. Sever. (poët.) bei Sen. suas. 6, 26. – / Abl. Partiz. Präs. cadenti, Lucr. 3, 466: Genet. Plur. cadentum, Verg. Aen. 10, 674 u. 12, 410. Sil. 4, 424.

    lateinisch-deutsches > cado

  • 14 casa

    casa, ae, f. (zu Wurzel *kat, bergen, decken, s. 1. cassis, castrum), I) jedes einfache od. ärmliche Gebäude, das Häuschen, die Hütte, Cic. u.a.: casa frondea, Ov.: stramenticia, Lagerhütte von Stroh, Auct. b. Hisp.: parvula Romuli, Val. Max.: agrestis, Amm.: piscatoria, Petr.: pastoralis, Val. Max.: caprilis, Ziegenstall, Oros.: custos casae, Sen.: potest ex casa vir magnus exire, Sen. – bes. »Gartenhaus«, Cic.: »Landhaus«, Mart.: im Felde, »Baracke, Lagerhütte«, Auct. b. Hisp.: Kate, Baracke der Verwalter, Kolonen u. Knechte (im Ggstz. zu villa [Herrenhaus] u. zu fundus [Hauptgut]), Varr. u. ICt. – Sprichw., ita fugias, ne praeter casam, fliehe so, daß du nicht an der bergenden (schützenden) Hütte vorbeirennst, d.i. fliehe so, daß du nicht aus Eifer zu entkommen den eigentlichen Zielpunkt deiner Flucht verfehlst, Ter. Phorm. 768. – II) meton. = Landgut, Hof, Cassiod. var. 5, 14: k(asa) Oppiana, Corp. inscr. Lat. 10, 407.

    lateinisch-deutsches > casa

  • 15 consors

    cōn-sors, sortis, Abl. sorti u. (subst.) sorte, gleichen Loses (Anteils) teilhaftig, I) im weitern Sinne, an etw. gleichen Anteilhabend, der Teilhaber, Mitgenosse zu gleichen Teilen (Ggstz. exsors, expers), a) v. Pers., m. Genet. rei (wessen? = woran?), socius et consors gloriosi laboris, Cic.: c. periculorum, Plin. pan.: c. mendicitatis, Cic.: c. studiorum, Sen.: c. vitiorum fratris sui (Ggstz. virtutum expers), Vell.: c. tori, thalami, Ov.: uxor, socia tori, vitae c., Ps. Quint. decl.: c. imperii, Mitregent, Vell. u. Suet.: consilii publici, Plin. ep.: tribuniciae potestatis, Tac.: consortes urbis, Landsleute, Ov.: ut consortes fidei, ut spei coheredes, Min. Fel. 31, 8. – mit Genet. pers., T. Tatius c. Romuli, Mitregent, Suet. – mit in u. Abl., c. in lucris atque furtis, Cic. – m. cum u. Abl., consors mecum temporum illorum, Cic. – b) von lebl. Subjj., gemeinsam, vita, Lucr.: tecta, Verg.: casus, Prop.: caro c. et coheres (sc. animae), Tert. de res. carn. 7: mit Dat., studiis c. puerilibus aetas, Lucan. 4, 178. – II) im engern Sinne, am Vermögen (Kapital) gleichen Anteil habend, a) v. Geschwistern u. Verwandten, die eine gemeinschaftlich angetretene Erbschaft noch nicht geteilt haben, ein ungeteiltes Erbe gemeinsam besitzend, in Gütergemeinschaft lebend (vgl. Döring Plin. ep. 8, 18, 4), tres fratres consortes, Cic.: frater consors censoris, Liv. – dah. poet. = Bru der od. Schwester, c. Remus, Tibull.: c. magni Iovis, von der Juno, Ov. – u. adi. = geschwisterlich, schwesterlich, brüderlich, c. pectora, Ov.: c. sanguis, Ov. – m. Dat., c. Ledaea gemellis, Ov. her. 13, 61. – b) gleichen Anteil habend am Geschäftskapital, c. socius, Geschäftsteilhaber (Kompagnon) mit gleichem Anteile, Hor. carm. 3, 24, 60.

    lateinisch-deutsches > consors

  • 16 constitutio

    cōnstitūtio, ōnis, f. (constituo), die Hinstellung, passiv, I) die feste Einrichtung, Verfassung, a) die physische Einrichtung, Verfassung, die Beschaffenheit, der Zustand, prima c. naturae, Cic.: firma c. corporis, Cic.: quaerebamus ›An esset omnibus animalibus constitutionis suae sensus?‹ Sen.: constitutionem rerum suarum facere, seine Angelegenheiten ordnen, ICt.: de tota constitutione (Lage) huius belli scribere, Cic.: Plur., constitutiones mundi, Arnob. 1, 59. p. 40, 21 R. – b) die gesetzliche, politische Einrichtung, Verfassung, ista c. religionum (der Religionsgebräuche), Cic. – bes. v. der Staatsverfassung, rei publicae, Cic.: publicae rei, Vitr.: omnis civitas, quae est constitutio populi, Cic.: illa praeclara constitutio Romuli, Cic. – II) die Festellung, Bestimmung, a) die erklärende (definierende), die Begriffsbestimmung, ea constitutio summi boni, quae est proposita, Cic. de fin. 5, 45. – u. die begründende Beweisführung, die Begründung, Ps. Apul. de dogm. Plat. 3. p. 275 H. – b) die begründende, als rhet. t. t. die Feststellung, Begründung des Streitobjektes (griech. στάρις), Cic. de inv. 1, 10. – dah. die Begründungsform, c. causae, u. Plur. constitutiones causarum, Cornif. rhet. 1, 18. – c) die verordnende Bestimmung, die Verfügung, Anordnung, Verordnung, α) einer Behörde: egregia C. Calpurnii Pisonis praetoris urb. constitutio, Val. Max.: c. civilis, ICt.: lex vel similis iuris c., ICt.: aeterna, Curt.: cogebatur alia aut ex decreto priorum legatorum aut ex nova constitutione senatus facere, Liv.: an auctor constitutionis fieret, Tac. – Plur., saluberrimae constitutiones, Frontin. aqu.: tabulae aereae, in quibus publicae constitutiones incīduntur, Plin.: quae sint in litibus constitutiones, Arnob. – β) des Kaisers, c. nostra, ICt.: c. sancta, ICt.: constitutiones sacrae, ICt. – γ) einer Pers. übh., hoc totum ex domini constitutione pendeat, ICt.

    lateinisch-deutsches > constitutio

  • 17 disertus

    disertus, a, um, PAdi. m. Compar. u. Superl. (dissero), ein rhet. t. t., a) v. Vortrag, v. d. Rede, wohlgefügt, wohlgesetzt, deutlich u. bestimmt, beredt, oratio, Cic.: historia, Cic.: litterae, Cic.: sententia disertior, Sen.: epistula disertissima, Cic.: oratio disertissima, Sen. rhet. – b) übtr. auf die Person, die sich über eine Sache in wohlgesetzter Rede, deutlich u. bestimmt auszusprechen weiß, beredt (Ggstz. mutus et elinguis, elinguis et mutus, Tac. dial. 36. Lact. 4, 26, 8), orator, Cic.: homo, Cic.: callidum et disertum credidi hominem, einen Kerl, der seine Worte zu setzen weiß, Ter. Eun. 1011: eloquentior et disertior fuit Socrates, Cic.: disertissimus orator Lysias, Cic.: disertissimi viri, Sen. rhet.: disertissime Romuli nepotum, Marce Tulli, Catull.: disertissimum cognovi avum tuum, Cic.: m. Genet., est enim leporum disertus puer ac facetiarum, Catull. 12, 8 sq. (sehr wahrscheinl. mit Passeratius ›differtus‹ zu lesen). – subst., disertī, ōrum, m., die Beredten, Cic. or. 13 u.a.

    lateinisch-deutsches > disertus

  • 18 excessus

    excessus, ūs, m. (excedo), das Herausgehen, I) im allg.: 1) eig.: excessus eius, Abzug, Vell. 1, 15, 1. – 2) übtr., das Scheiden aus dem Leben, der Hingang, e vita (Ggstz. in vita mansio), Cic.: vitae, Cic. u. Val. Max.: u. absol., post obitum vel potius excessum Romuli, Cic.: post excessum Augusti, Suet.: laeti excessu principis, Tac.: v. gewaltsamen Tod (durch Einsturz einer Mauer), Corp. inscr. Lat. 13, 2027. – II) prägn., das Herausgehen über die Grenze, dah. 1) eig., das Hervortreten eines Ggstds., konkret = die Hervorragung, der Vorsprung, an einem Knochen im Körper, Cels. 8, 1 extr.: am Marterpfahl (crux), Tert. ad nat. 1, 13: an Örtl., montani excessus, Solin. 9, 2. Amm. 18, 6, 15: flexuosi excessus, Amm. 24, 4, 10. – 2) übtr., a) das Abgehen, Abweichen von einer Sache, a pudore, Val. Max. 8, 2, 4: moderaminis, Prud. c. Symm. 2, 991. – als rhet. t. t. = egressio, das Abgehen von der Hauptsache, die Abschweifung, Digression, Quint. 3, 9, 4. Plin. ep. 9, 26, 9. Tac. dial. 22. Amm. 22, 9, 6: ut ab excessu revertar, Tert. ad nat. 1, 13. – b) exc. mentis = εκστασις, die Verzückung, Augustin. epist. 80, 3. Cassian. coll. 19, 4.

    lateinisch-deutsches > excessus

  • 19 faex

    faex, faecis, f., der Bodensatz, I) gegorener Flüssigkeiten, die Hefe, der Bodensatz (vom Weine), 1) eig. u. übtr.: a) eig., Col. 12, 19, 4. Macr. sat. 7, 12, 7. Hor. carm. 1, 35, 26: f. Falerna, Phaedr. 3, 1, 1: f. vini, Cels. 2, 33. Plin. 23, 63: f. arida, Cels. 4, 22: liquida, Ov. met. 8, 665: Weinhefe zum Bemalen des Gesichts, Hor. de art. poët. 277. Ov. art. am. 3, 211. – Plur., Apic. 2, 48. – b) übtr., die Hefe = die niedrigste Klasse, faex populi od. plebis, Cic.: so auch f. Romuli, Cic.: hauris de faece, d.i. führst auch die schlechten Redner an, Cic. – 2) (poet.) meton.: a) vom trüben Himmel, dies sine faece, ein wolkenloser, heiterer Tag, Mart. 8, 14, 4. – b) vom Boden eines Geldschreines, si quid superest in nostri faece locelli, Mart. 14, 13, 1. – II) im weiteren Sinne: 1) der Niederschlag, Bodensatz trockener Gegenstände, aeris, Plin.: salis, Plin.: nihil terrenae faecis, Ov. – 2) gebrannter Weinstein, Weinsteinsalz, Hor. sat. 2, 4, 55 u. 73; vgl. Schneider Col. 12, 30, 2.

    lateinisch-deutsches > faex

  • 20 Germalus

    Germalus (Cermalus), ī, m., eine kleine hervortretende Spitze am untern Teil des palatin. Hügels, wo später das templum Romuli stand (u. jetzt die Kirche di S. Teodoro od. Toto steht), Varro LL. 5, 54. Cic. ad Att. 4, 3, 3. Paul. ex Fest. 55, 4 (Cermalus). Vgl. Hülsen in Pauly-Wissowa Realenz. 3, 1982 f. (unter Cermalus).

    lateinisch-deutsches > Germalus

См. также в других словарях:

  • Romuli — Romoly Hilfe zu Wappen …   Deutsch Wikipedia

  • Romuli —   Commune   …   Wikipedia

  • Romuli — Original name in latin Romuli Name in other language Romuli State code RO Continent/City Europe/Bucharest longitude 47.53333 latitude 24.43333 altitude 697 Population 1737 Date 2012 06 12 …   Cities with a population over 1000 database

  • romuli — romukauppa   …   Suomen slangisanakirjaa

  • Meta Romuli — Die Meta Romuli zwischen dem Nero Circus und dem Mausoleum des Hadrian (Pirro Ligorio, 1561) …   Deutsch Wikipedia

  • Casa Romuli — Die Casa Romuli (lat. „Haus des Romulus“) war ein Gebäude im antiken Rom. Bei der Casa Romuli handelte es sich um eine einfache Strohhütte an der Südwest Seite des Palatin Hügels, nahe dem oberen Ende der Scalae Caci genannten Treppe, die vom… …   Deutsch Wikipedia

  • Murus Romuli — (Lat. Wall of Romulus ) is the name given to a wall built to protect the Palatine Hill, the centermost of the Seven Hills of Rome, in one of the oldest parts of the city of Rome. Ancient tradition holds that this wall was built by Romulus. The… …   Wikipedia

  • Domus Romuli — (Рим,Италия) Категория отеля: Адрес: Viale Giulio Cesare 237, Ватикан, 00192 Рим, Итал …   Каталог отелей

  • Casa Romŭli — Casa Romŭli, s.u. Casa 1) …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Cornus Romŭli — Cornus Romŭli, Cornelbaum des Romulus im alten Rom, s.d. (a. Geogr.) …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Comuna Romuli — Admin ASC 2 Code Orig. name Comuna Romuli Country and Admin Code RO.06.34360 RO …   World countries Adminstrative division ASC I-II

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»